İş Yerinde Eşitlik ve Ayrımcılık

Modern çalışma hayatında en önemli ilkelerden biri, çalışanların adil ve eşit koşullarda çalışmasıdır. İş Kanunu ve uluslararası sözleşmeler, iş yerinde ayrımcılığın önlenmesi ve “eşit işe eşit ücret” ilkesinin uygulanması için güçlü hükümler içerir.

Türkiye’de özellikle 4857 sayılı İş Kanunu ve Anayasa’nın eşitlik ilkesi, çalışanların cinsiyet, yaş, engellilik durumu, din ve vicdan özgürlüğü gibi sebeplerle ayrımcılığa uğramasını yasaklamaktadır.

Bu makalede iş yerinde ayrımcılık yasağının kapsamını, eşit işe eşit ücret ilkesini ve çalışanların ayrımcılıkla karşılaştıklarında başvurabilecekleri yolları detaylı olarak ele alacağız.

İş Yerinde Ayrımcılık Yasağı

İş Kanunu’nun 5. maddesi, açık bir şekilde ayrımcılığı yasaklamaktadır. Buna göre; işveren, çalışanlar arasında dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep veya benzeri sebeplerle ayrım yapamaz.

Ayrımcılık Türleri

Cinsiyet Ayrımcılığı

Kadın ve erkek çalışanların aynı işi yapmasına rağmen farklı ücret alması

Kadınların hamilelik veya doğum izni nedeniyle işten çıkarılması

Kadın çalışanlara terfide fırsat eşitsizliği uygulanması

Yaş Ayrımcılığı

Genç çalışanların deneyimsiz görülerek düşük ücretle çalıştırılması

Yaşlı çalışanların işten çıkarılması veya terfiden dışlanması

Engellilik Ayrımcılığı

Engelli bireylere iş başvurusunda olumsuz yaklaşım

İş yerinde erişilebilirlik imkanlarının sağlanmaması

Din ve Vicdan Özgürlüğü Ayrımcılığı

İnançlarından dolayı çalışanlara farklı muamele yapılması

İbadet hakkının engellenmesi

Diğer Ayrımcılık Türleri

Etnik köken

Cinsel yönelim

Medeni durum (evli/bekar çalışanlara farklı davranış)

Eşit İşe Eşit Ücret İlkesi

İlkenin Temeli

Anayasa’nın 55. maddesi ve İş Kanunu’nun 5. maddesi, aynı değerdeki iş için kadın-erkek ayrımı yapılmaksızın eşit ücret verilmesini şart koşar.

Aynı eğitim, deneyim ve performansa sahip çalışanların maaşları eşit olmalıdır.

Prim, ikramiye, yan haklar da bu kapsama girer.

Uluslararası Düzenlemeler

ILO Sözleşmeleri (özellikle 100 No’lu Sözleşme)

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

Avrupa Birliği Eşitlik Direktifleri

Bu düzenlemeler Türkiye’de de bağlayıcıdır ve iç hukuka uyarlanmıştır.

Çalışanların Koruma Yolları

Ayrımcılığa uğrayan çalışanların kullanabileceği yasal yollar şunlardır:

İşverene Yazılı Başvuru
Çalışan, ayrımcılığı işverene yazılı olarak bildirebilir.

ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi
Ayrımcılıkla ilgili şikâyetler bu hat üzerinden yapılabilir.

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK)
Ayrımcılık şikâyetlerini inceleyip yaptırım uygulayabilmektedir.

İş Mahkemeleri
Çalışan, eşit davranma borcuna aykırılıktan doğan maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

Sendikalar
Sendikalar, üyelerinin ayrımcılık karşısında korunmasında etkin rol oynar.

Ayrımcılık Yasağına Aykırılık Durumunda Tazminat

İş Kanunu’na göre işverenin ayrımcılık yapması halinde:

Dört aya kadar ücret tutarında ayrımcılık tazminatı

Maddi ve manevi tazminat hakkı doğabilir.

Ayrıca işçi, ayrımcılık nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

İşverenlerin Yükümlülükleri

İş ilanlarında ayrımcı ifadeler kullanmamak

İşe alım, terfi ve ücretlendirmede eşit davranmak

Engelli çalışanlara uygun çalışma ortamı sağlamak

Kadın çalışanların doğum ve süt izni haklarını güvence altına almak

Çalışma ortamında taciz, mobbing ve ayrımcılığa karşı sıfır tolerans politikası uygulamak

Sonuç

İş yerinde ayrımcılığın önlenmesi, yalnızca çalışan haklarını değil aynı zamanda iş verimliliğini ve kurum kültürünü de doğrudan etkiler. Eşit işe eşit ücret ilkesi ve ayrımcılık yasağı, çalışanların huzurlu ve adil bir ortamda çalışmasını sağlar.

Çalışanların haklarını bilmesi ve gerektiğinde yasal yollara başvurması, ayrımcılığın önüne geçilmesi için büyük önem taşır.